Powstanie chłopskie w Siedmiogrodzie
 Egzekucja Horei | |||
| Czas | |||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Wynik |
zwycięstwo sił feudalnych | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Powstanie chłopskie w Siedmiogrodzie (także Powstanie Horei, Cloșki i Crișana) – antyfeudalna rebelia chłopska w latach 1784–1785, w konsekwencji której w 1785 roku cesarz ogłosił zniesienie poddaństwa (jednak z licznymi ograniczeniami).
Na czele powstania stanęło trzech chłopów: Vasile Ursu Nicola (Horea), Ion Oargă (Cloșca) i Marcu Giurgiu (Crișan). W październiku roku 1784 oddział 6000 chłopów z Siedmiogrodu pod przywództwem Horei udał się do miejscowości Alba Julia, gdzie zamierzał pozyskać broń potrzebną do walki z Turkami po stronie cesarza Józefa II. Dnia 1 listopada chłopi zostali jednak zaatakowani przez siły lokalnych władz, co stało się zalążkiem wybuchu powstania w całym Siedmiogrodzie.
Na targu w Brad Crișan zapowiedział ogłoszenie rozporządzeń cesarza, które rzekomo uzyskał Horea. Następnie w cerkwi w Mesteacăn poinformował chłopów, że cesarz ograniczył pańszczyznę do jednego dnia w tygodniu. Całkowite zwolnienie z pańszczyzny mieli uzyskać chłopi którzy zaciągną się do wojska. Podjęta próba aresztowania Crișana nie powiodła się, bowiem chłopi pobili i rozbroili żołnierzy. Drugiego listopada 1784 roku Crișan wezwał zgromadzonych w cerkwi chłopów do uzbrojenia się i zaatakowania szlachty[2]. Następnego dnia powstańcy zajęci miejscowość Ribița a kolejnego Baia de Criș. Atakowali dwory, kościoły katolickie i protestanckie, palili wykazy swych powinności i długów. Zniszczeniu uległy 132 zamki[3]. Niekiedy przedstawicieli szlachty zmuszali do przejścia na prawosławie, lub przebierali w chłopską odzież i zmuszali do wykonywania prac pańszczyźnianych. W wyniku walk rebelianci zajęli kilka miasteczek, domagając się zniesienia pańszczyzny, podziału majątków ziemskich i zniesienia stanu szlacheckiego[2]. Doszło do krwawych walk ze szlachtą, która dopuszczała się licznych okrucieństw. Dnia 7 grudnia powstańcy ponieśli klęskę w bitwie pod Mihăileni[4].
Po tej porażce wojska rządowe po kolei likwidowały kolejne oddziały powstańcze. Dnia 14 grudnia Horea uciekł w góry, gdzie po dwóch tygodniach został pojmany podobnie jak Cloșca i Crișan. Crisan w obawie przed kaźnią popełnił w więzieniu samobójstwo, natomiast Horea i Cloșca 28 lutego 1785 roku w czasie publicznej egzekucji zostali straceni przez łamanie kołem i ćwiartowanie[5]. Ten wyrok wydany przez komisarza królewskiego Anatola Jankovicha wywołał oburzenie szlachty, dlatego że skazani na torturę łamania kołem i śmierć zostali tylko trzej przywódcy powstania, natomiast pozostali chłopi uczestniczący w rebelii zostali ułaskawieni[6].
Pomimo klęski powstania, chłopi uzyskali szereg ulg ze strony władz.
Konsekwencją powstań chłopów czeskich (1775) i rumuńskich (1784) było cesarskie zarządzenie znoszące poddaństwo (1785)[5]. Cesarz Józef II Habsburg łagodząc ucisk feudalny w Siedmiogrodzie przyznał chłopom prawo odejścia, rozporządzania majątkiem ruchomym oraz zawierania związków małżeńskich bez zgody feudała[7]. Dominik Teleki ocenił, że jednym z głównych powodów buntu było bezprawne postępowanie szlachty wobec chłopów[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Demel 1986 ↓, s. 246.
- ↑ a b Demel 1986 ↓, s. 247.
- ↑ Kersten 1971 ↓, s. 380.
- ↑ Ryniewicz 2008 ↓, s. 455.
- ↑ a b Demel 1986 ↓, s. 248.
- ↑ Fejtő 1993 ↓, s. 277.
- ↑ Kersten 1971 ↓, s. 380-381.
- ↑ Fejtő 1993 ↓, s. 278.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Juliusz Demel: Historia Rumunii. Wyd. 2. Warszawa - Wrocław - Kraków - Gdańsk - Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1986. ISBN 83-04-01553-6.
- François Fejtő: Józef II, Habsburg rewolucjonista. Wyd. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1993. ISBN 83-06-02279-3.
- Adam Kersten: Historia powszechna 1648-1789. Wyd. 1. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1971.
- Zygmunt Ryniewicz: Leksykon bitew świata. Wyd. 2. Warszawa: Almapress, 2008. ISBN 978-83-7020-379-5.